Kościół Wniebowzięcia NMP w Zbąszyniu
To piękny przykład późnobarokowego kościoła miejskiego według projektu śląskiego architekta Karola Marcina Frantza, który aktywnie działał na terenie Wielkopolski w latach 1742 – 1755. Fundatorami świątyni była rodzina Garczyńskich.
Gród zbąszyński był siedzibą kasztelanii. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z początku XIII wieku. Natomiast najstarsza wzmianka świadcząca o miejskim charakterze Zbąszynia pochodzi z 1311 roku. Pierw o charakterze własności książęcej, następnie królewskiej. W latach 1393 – 1595 Zbąszyń pozostawał w rękach rodu Nałęczów Głowaczów z Nowego Dworu (Zbąscy). Następnie przejęty przez spokrewnionych ze Zbąskimi, Ciświckich. W XVII wieku do rodzin Tuczyńskich i Mycielskich.
W latach 1700 – 1848 do rodziny Garczyńskich.
W źródłach z początku XIII wieku pochodzi wzmianka o kościele grodowym mieszczącym się na terenie osady targowej. W 1516 roku biskup poznański Jan Lubrański podniósł ją do rangi Kolegiaty. W drugiej połowie XVI wieku Abraham Zbąski przekazał świątynie protestantom, by po prawie stu latach mogła ponownie powrócić, dzięki staraniom Marii Tuczyńskiej, do rąk katolików. Warto podkreślić, że w opisywanych czasach, był to kościół drewniany z murowaną kaplicą grobową. W XVII wieku dobudowane zostały dwie kaplice murowane, które po niespełna kolejnych stu latach zostały rozebrane.
Świątynia, którą podziwiać możemy do dnia dzisiejszego, wybudowana została dzięki staraniom wojewody poznańskiego, Stefana Garczyńskiego. Projekt wykonał śląski architekt Karol Marcin Frantz, natomiast pracami budowlanymi zarządzał budowniczy Jan Franciszek Handtke z Leszna. Prace rozpoczęto w 1757 roku, a ostatecznie zakończono w 1783 roku. Po śmierci Stefana Garczyńskiego, opiekę nad rozpoczęciem oraz zakończeniem prac, sprawowali jego synowie. Kolejno, Stefan, a następnie Edward. Poświęcenie Kolegiaty nastąpiło w 1796 roku, którego dokonał biskup Ignacy Raczyński.
Już na samym wejściu zauważamy ołtarz główny z silnie zaakcentowanym w centralnej części obrazem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz cztery ołtarze boczne. Po lewej stronie, zachował się cudowny obraz Matki Boskiej, otoczonej medalionami przedstawiającymi Tajemnice Różańca Świętego, a po prawej stronie obraz Jezusa Chrystusa, błogosławiącego wiernych. Nad ołtarzem w głębi, po lewej stronie, zauważyć możemy portrety Edwarda Garczyńskiego i jego żony Katarzyny. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwie prostokątne przybudówki: po stronie wschodniej – zakrystia, po stronie zachodniej – kaplica. Naszą uwagę zwraca także skromna ambona, chrzcielnica oraz cztery bogato zdobione konfesjonały. Na szczególną uwagę zasługują umieszczone na filarach przy chórze nagrobki inicjatora budowy kościoła, Stefana Garczyńskiego oraz jego żony Zofii. Nagrobki wystawione zostały w 1780 roku przez syna zmarłych, Edwarda. Między wieżami znajduje się wsparty na parze filarów chór muzyczny, który ozdobiony został motywami muzycznymi oraz ornamentem rokokowym. W szczycie, między wieżami, we wnęce umieszczona została rzeźba św. Edwarda z XVIII wieku. Naszą uwagę zwraca także sklepienie żaglaste z wizerunkami świętych na całej powierzchni świątyni. Polichromię wykonał już po 1945 roku Teodor Szukała. Przed kościołem na murowanych trójbocznych cokołach ustawiono dwie kamienne rzeźby św. Biskupów.
W 1850 roku podczas pożaru, zniszczeniu uległy dachy, sklepienie oraz wieże, które z czasem zostały odbudowane. W czasie II wojny światowej, kościół pełni rolę magazynu. Po raz kolejny zniszczeniu uległy wieże, odbudowane po 1945 roku. W latach 1957 oraz 1965 – 1966, wyremontowane zostało wnętrze.
