Zapraszamy do udziału w wydarzeniach upamiętniających rocznicę wypędzenia z Niemiec Żydów polskiego pochodzenia – Polenaktion 28.10.1938 roku, w tym wirtualnej wystawy przygotowanej przez Cyfrowe Archiwum Muzeum w Zbąszyniu.
W wyniku działań niemieckich nazistów pod koniec października 1938 roku w ciągu kilku dni deportowano do Polski około 17 tysięcy Żydów. Około 6 tysięcy uchodźców trafiło do Zbąszynia, wtedy – miasta przygranicznego. W naszym mieście, które w ciągu jednej nocy zwiększyło liczebność swoich mieszkańców dwa razy, szybko zorganizowano tzw. obóz przejściowy i pomoc odpowiadającą na najpilniejsze potrzeby uchodźców.
Aby upamiętnić nie tylko samo to tragiczne wydarzenie, które profesor Jerzy Tomaszewski nazwał „Preludium Zagłady”, ale też postawę mieszkańców naszego miasta, którzy zachowali się z godnością, przychodząc z pomocą deportowanym Żydom, wydarzenia upamiętniające nazywane są od kilku lat „Dniami Otwartych Ramion”.
Zapraszamy na wirtualną wystawę w ramach 83. rocznicy przygarnięcia deportowanych Żydów do Zbąszynia. Zdjęcia, wycinki z gazet oraz archiwalia dostępne (wolna licencja) są również na stron, do których linki znajdą Państwo na samym dole.
Wystawa współorganizowana wraz ze Szkołą Podstawową im. Arkadego Fieldera w Zbąszyniu oraz Zbąszyńskie Centrum Kultury, przy wsparciu Gminy Zbąszyń oraz Fundacji TRES.
Galeria
Fragment z Głosu Narodowego. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Ustawy antyżydowskie (grudzień 1939 roku). Źródło: www.polna.pl 
Ustawa z 31 marca 1931 roku o pozbawianiu obywatelstwa. Źródło: www.isap.sejm.gov.pl 
Kurier Poznański pisał jako pierwszy o sytuacji w Zbąszyniu. Artykuł z dnia 30 października 1938 roku i relacja specjalnego wysłannika. Źródło: www.polona.pl 
Kurier Poznański pisał jako pierwszy o sytuacji w Zbąszyniu. Artykuł z dnia 30 października 1938 roku i relacja specjalnego wysłannika. Źródło: www.polona.pl 
Akcja wydalenia Żydów polskich w Norymberdze, 28 października 1938 roku. Źródło: Bundesarchiv. 
Rzeczy osobiste deportowanych Żydów. Stacja Zbąszyń, peron pierwszy. Zbąszyń 1938. Źródło: IPN 
Polscy Żydzi wygnani z Norymbergi. Źródło: Bundesarchiv. 
Budynek starego dworca kolejowego w Zbąszyniu w okresie pobytu w mieście deportowanych Żydów, przeznaczony był na potrzeby obsługi ruchu pocztowego tzw. Zbąszyń 2. Źródło: Fundacja Tres. 
Wincenty Owoc pracownik pocztowy Zbąszyń 2 na stacji kolejowej. Źródło: Fundacja TRES. 
Wincenty Owoc z kolegą obsługujący telegraf Mors’a. Zdjęcie wykonano w 1938 roku. Źródło: Fundacja TRES. 
Ludność żydowska zgromadzona na stacji kolejowej w Zbąszyniu w 1938 roku. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Budynek stajni. Źródło: Fundacja TRES. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, 29 października 1938 roku. Polscy Żydzi tuż po deportacji z Niemiec zgromadzeni na terenie ujeżdżalni koni w dawnych koszarach wojskowych. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Żydzi przy kuchni polowej, przygotowanie posiłku. Zbąszyń, Polska, 1938 roku. Źródło: JDC Archives. 
Zbąszyń, Polska, listopad 1938 roku, Żydzi wygnani z Niemiec w środku budynku stajni. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zbąszyń, Polska, listopad 1938 roku, Żydzi wygnani z Niemiec w środku budynku stajni. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Żydzi umieszczeni w stajni. Zbąszyń 1938 roku. Źródło: JDC Archives. 
Zbąszyń 1938 rok. Żydowska rodzina. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zdjęcie wykonane z wieży Kościoła ewangelickiego. Za rzeką cmentarz katolicki i kościół św. Mikołaja. Fotografia pochodzi z albumu rodzinnego. Wykonana w 1939 roku. Źródło: Fundacja TRES. 
Fotografia właścicieli i pracowników młyna. Fot. Constanty Sikorski. Źródło: Fundacja TRES. 
Widok sali gimnastycznej z zewnątrz. Zdjęcie wykonał Kazimierz Olejniczak już w latach 60 XX wieku. Źródło Fundacja TRES. 
Wnętrze sali gimnastycznej zaadaptowane na pobyt dzieci żydowskich. Na środku prowizoryczne ogrzewanie z suszącą się bielizną. Źródło: Fundacja TRES. 
Grupa rabinów w Zbąszyniu, 6 marca 1939 roku. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Grupa rabinów w Zbąszyniu, 6 marca 1939 roku. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Fotografia personelu szpitala dla Żydów w Zbąszyniu oraz opis na rewersie. Styczeń 1939 roku. Pieczątka Szpitala dla Żydów z Niemiec w Zbąszyniu. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Rodzina żydowska w Zbąszyniu w 1938 roku. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Zdjęcie rodziny Langmanów przebywającym w Zbąszyniu od 1938 roku. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Grupa osób na kursie nauki szycia dla dziewcząt w Zbąszyniu w 1939 roku. Źródło: Fundacja TRES. 
Kurs tapicerski w obozie dla uchodźców. Zbąszyń 1938 roku. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Jakob Abraham Wajman, Vera Luiza Wajman i Szmul Wajman. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Jakob Abraham Wajman, Vera Luiza Wajman i Szmul Wajman. Źródło: Archiwum Yad Vashem. Jakob Abraham Wajman, Vera Luiza Wajman i Szmul Wajman. Źródło: Archiwum Yad Vashem. 
Fragment pierwszej ze 124 stron, kompletnej listy osób pochodzenia Żydowskiego, które przybyły do Zbąszynia w październiku 1938 roku. Źródło: JDC Archives. 
Wycinki z „Głosu Narodowego”. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Grudzień 1938 roku. Źródło: www.polona.pl 
Wycinki z „Głosu Narodowego”. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Grudzień 1938 roku. Źródło: www.polona.pl 
Wycinki z „Głosu Narodowego”. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Grudzień 1938 roku. Źródło: www.polona.pl 
Wycinki z „Głosu Narodowego”. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Grudzień 1938 roku. Źródło: www.polona.pl 
Wycinki z „Głosu Narodowego”. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Grudzień 1938 roku. Źródło: www.polona.pl 
Wycinki z „Głosu Narodowego”. Sytuacje antyżydowskie w Polsce napędzane przez Obóz Narodowy. Grudzień 1938 roku. Źródło: www.polona.pl
Opracowania
Wspomnienia Pana Eugeniusza S. Kruszewskiego. Nagranie zrealizowane przez Fundację TRES. Poznań, 21 października 2014 roku. Źródło: www.zbaszyn1938.pl
Archiwalia
„W ramach stałej współpracy z JRI – Poland, Archiwum JDC ma przyjemność ogłosić, że niedawno udostępniło dane ze swojej listy żydowskich uchodźców na polskich pograniczach w latach 1938 – 1939. Ta 120 – stronicowa lista, znaleziona w zbiorach JDC New York Headquarters, 1933-1944, zawiera bardzo szczegółowe informacje o polskich Żydach mieszkających w Niemczech, którzy zostali wygnani przez rząd nazistowski w nocy z 27 na 28 października 1938 i zmuszeni do granica, najbardziej do miejscowości Zbąszyń (niem. Bentschen). Dane osobowe obejmują datę i miejsce urodzenia, aktualny adres w Zbąszyniu oraz, co najważniejsze dla niesienia pomocy i wsparcia uchodźcom, nazwiska i adresy zagranicznych krewnych”. (JDC Archives)
Źródło: Archiwum JDC
Przydatne linki:
1). Archiwum Yad Vashem: www.yadvashem.org
2). Narodowe Archiwum Cyfrowe: www.nac.gov.pl
3). Polona: www.polona.pl
4). ZBĄSZYŃ 1938: www.zbaszyn1938.pl
5). Fundacja TRES: www.tres.org.pl
6). POLIN – Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie: www.polin.pl
7). Instytut Pamięci Narodowej: www.ipn.gov.pl
8). The American Jewish Joint Distribution Committee (JDC) Archives: www.archives.jdc.org
9). Bundesarchiv: www.bundesarchiv.de
10). Wirtualny Sztetl: www.sztetl.org.pl
11). Program Oneg Szabat: www.onegszabat.org