Kategoria: Bez kategorii

Serdecznie zapraszamy na wirtualną wystawę pt. „Zbąszyń. Czas okupacji”.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Zbąszyniu

To piękny przykład późnobarokowego kościoła miejskiego według projektu śląskiego architekta Karola Marcina Frantza, który aktywnie działał na terenie Wielkopolski w latach 1742 – 1755. Fundatorami świątyni była rodzina Garczyńskich.

Gród zbąszyński był siedzibą kasztelanii. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z początku XIII wieku. Natomiast najstarsza wzmianka świadcząca o miejskim charakterze Zbąszynia pochodzi z 1311 roku. Pierw o charakterze własności książęcej, następnie królewskiej. W latach 1393 – 1595 Zbąszyń pozostawał w rękach rodu Nałęczów Głowaczów z Nowego Dworu (Zbąscy). Następnie przejęty przez spokrewnionych ze Zbąskimi, Ciświckich. W XVII wieku do rodzin Tuczyńskich i Mycielskich.
W latach 1700 – 1848 do rodziny Garczyńskich.

W źródłach z początku XIII wieku pochodzi wzmianka o kościele grodowym mieszczącym się na terenie osady targowej. W 1516 roku biskup poznański Jan Lubrański podniósł ją do rangi Kolegiaty. W drugiej połowie XVI wieku Abraham Zbąski przekazał świątynie protestantom, by po prawie stu latach mogła ponownie powrócić, dzięki staraniom Marii Tuczyńskiej, do rąk katolików. Warto podkreślić, że w opisywanych czasach, był to kościół drewniany z murowaną kaplicą grobową. W XVII wieku dobudowane zostały dwie kaplice murowane, które po niespełna kolejnych stu latach zostały rozebrane.

Świątynia, którą podziwiać możemy do dnia dzisiejszego, wybudowana została dzięki staraniom wojewody poznańskiego, Stefana Garczyńskiego. Projekt wykonał śląski architekt Karol Marcin Frantz, natomiast pracami budowlanymi zarządzał budowniczy Jan Franciszek Handtke z Leszna. Prace rozpoczęto w 1757 roku, a ostatecznie zakończono w 1783 roku. Po śmierci Stefana Garczyńskiego, opiekę nad rozpoczęciem oraz zakończeniem prac, sprawowali jego synowie. Kolejno, Stefan, a następnie Edward. Poświęcenie Kolegiaty nastąpiło w 1796 roku, którego dokonał biskup Ignacy Raczyński.

Już na samym wejściu zauważamy ołtarz główny z silnie zaakcentowanym w centralnej części obrazem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz cztery ołtarze boczne. Po lewej stronie, zachował się cudowny obraz Matki Boskiej, otoczonej medalionami przedstawiającymi Tajemnice Różańca Świętego, a po prawej stronie obraz Jezusa Chrystusa, błogosławiącego wiernych. Nad ołtarzem w głębi, po lewej stronie, zauważyć możemy portrety Edwarda Garczyńskiego i jego żony Katarzyny. Po obu stronach prezbiterium znajdują się dwie prostokątne przybudówki: po stronie wschodniej – zakrystia, po stronie zachodniej – kaplica. Naszą uwagę zwraca także skromna ambona, chrzcielnica oraz cztery bogato zdobione konfesjonały. Na szczególną uwagę zasługują umieszczone na filarach przy chórze nagrobki inicjatora budowy kościoła, Stefana Garczyńskiego oraz jego żony Zofii. Nagrobki wystawione zostały w 1780 roku przez syna zmarłych, Edwarda. Między wieżami znajduje się wsparty na parze filarów chór muzyczny, który ozdobiony został motywami muzycznymi oraz ornamentem rokokowym. W szczycie, między wieżami, we wnęce umieszczona została rzeźba św. Edwarda z XVIII wieku. Naszą uwagę zwraca także sklepienie żaglaste z wizerunkami świętych na całej powierzchni świątyni. Polichromię wykonał już po 1945 roku Teodor Szukała. Przed kościołem na murowanych trójbocznych cokołach ustawiono dwie kamienne rzeźby św. Biskupów.

W 1850 roku podczas pożaru, zniszczeniu uległy dachy, sklepienie oraz wieże, które z czasem zostały odbudowane. W czasie II wojny światowej, kościół pełni rolę magazynu. Po raz kolejny zniszczeniu uległy wieże, odbudowane po 1945 roku. W latach 1957 oraz 1965 – 1966, wyremontowane zostało wnętrze.

ANATOMIA RZECZYPOSPOLITEY – POLSKIEY

Synom Ojczyzny ku przestrodze i poprawie tego, co z kluby wypadło, mianowicie o sposobach zamnożenia Polskę ludem pospolitym, konserwowania dziatwy wiejskiej, przez niedostatek i niewygody marnie ginącej, i wprowadzenia handlów i manufaktur zagranicznych.

W 1742 roku, za przyzwoleniem króla Augusta III Sasa, Stefan Garczyński, wyjechał do Berlina. Podczas kuracji (dość mocno w tamtym czasie już chorował) przez 16 tygodni, postanowił zająć się spisaniem przemyśleń i obserwacji na temat sytuacji polityczno – społeczno – gospodarczej w kraju. Napisał traktat „Anatomia Rzeczypospolitey – Polskiey”. Nie nawiązując do innych europejskich polityków, ufając swojemu doświadczeniu oraz obserwacją, wydał jeden z ważniejszych dokumentów w historii XVIII wieku, poruszając w nim takie zagadnienia jak: nędza, nieporządek czy nieprodukcyjność w Polsce. Jako gorliwy katolik, zachęcał duchowieństwo do pracy na rzecz społeczeństwa w duchu chrześcijaństwa. Wiedział, że zdrowa gospodarka, dobrze rozwinięty rynek wewnętrzny i odpowiednie przywileje dla najuboższych, są drogą do sukcesu. Do wzrostu Polski.

Stefan Garczyński, urodzony około 1690 roku, wojewoda poznański.

Jego rodzina pochodziła z Pomorza. Sam zaś nauki pobierał w szkołach na Śląsku. Gdy zmarł jego ojciec, Stefan Damian, chorąży chełmiński, Stefan jako młody weteran bitwy pod Kaliszem, poświęcił się gospodarstwu i funkcjom cywilnym. Jako dwudziestotrzyletni mężczyzna, uczestniczył już w obradach sejmiku. Garczyński marszałkował w sejmikach, trzech w 1713 roku oraz trzech w 1714 roku. Po krótkim czasie mianowany chorążym wschowskim. Zasiadał w wielu komisjach, między innymi: komisji do rokowań o spory pograniczne z Austrią czy w komisji do układu z Prusami o wykupienie starostwa drahimskiego. Od 1729 roku kasztelan gnieźnieński i szybko awansował na kasztelana poznańskiego (1748) oraz kolejno na wojewodę kaliskiego (1749). Wojewodą poznańskim został w 1750 roku. Rok później otrzymał klucze do Zbąszynia. Całkowicie poświęcił się pracy nad ulepszaniem aspektów gospodarczych oraz społecznych w mieście oraz w 15 podległych folwarkach. Pochowany 22 października 1755 roku. Wraz z żoną Zofią, spoczywa w podziemiu zbąszyńskiej Kolegiaty.

ANATOMIA RZECZYPOSPOLITEY – POLSKIEY

Synom Ojczyzny ku przestrodze i poprawie tego, co z kluby wypadło, mianowicie o sposobach zamnożenia Polskę ludem pospolitym, konserwowania dziatwy wiejskiej, przez niedostatek i niewygody marnie ginącej, i wprowadzenia handlów i manufaktur zagranicznych.

W 1742 roku, za przyzwoleniem króla Augusta III Sasa, Stefan Garczyński, wyjechał do Berlina. Podczas kuracji (dość mocno w tamtym czasie już chorował) przez 16 tygodni, postanowił zająć się spisaniem przemyśleń i obserwacji na temat sytuacji polityczno – społeczno – gospodarczej w kraju. Napisał traktat „Anatomia Rzeczypospolitey – Polskiey”. Nie nawiązując do innych europejskich polityków, ufając swojemu doświadczeniu oraz obserwacją, wydał jeden z ważniejszych dokumentów w historii XVIII wieku, poruszając w nim takie zagadnienia jak: nędza, nieporządek czy nieprodukcyjność w Polsce. Jako gorliwy katolik, zachęcał duchowieństwo do pracy na rzecz społeczeństwa w duchu chrześcijaństwa. Wiedział, że zdrowa gospodarka, dobrze rozwinięty rynek wewnętrzny i odpowiednie przywileje dla najuboższych, są drogą do sukcesu. Do wzrostu Polski.

Serdecznie zapraszamy na wirtualną wystawę w ramach NOCY MUZEÓW.

15 maja 2021 roku.

1. Pamiątki Stefana Garczyńskiego

2. Prezentacja Anatomii Rzeczypospolitej

3. Materiał filmowy Rodzina Garczyńskich. Fundatorzy kościołów w Zbąszyniu i Łomnicy

Wirtualne wystawy oraz materiał filmowy dostępne na www.zck.org.pl w zakładce Archiwum Cyfrowe. 

Wirtualna wystawa z okazji 101 rocznicy powrotu Zbąszynia do Macierzy